Zmagania z aurą i kryzysem (2)

Dokończenie.Kryzys lat 1929-1935 wymusił na władzach miejskich Wierzbnika skreślenia planowanych wcześniej nakładów m.in. na remont pomieszczeń szkolnych, prowadzenie kursów dokształcających, a ograniczenie wydatków m.in. na utrzymanie aresztu miejskiego. Spowodował też podniesienie opłat targowych dla utrzymania niezbędnych przychodów. Postępujący rozwój miasteczka został przyhamowany.

Przypomnijmy, że w tym czasie na terenie Wierzbnika i Starachowic, głównie jednak Wierzbnika, było zarejestrowanych 6 młynów zbożowych, wiatraków i kaszarni, 3 wytwórnie wody gazowanej, 16 zakładów lub punktów rzeźniczych, 12 piekarń, 12 kuźni i ślusarni, 3 zakłady zegarmistrzowskie, 5 wapienników, cegielni i garncarni oraz kilka zakładów obróbki drewna.

Prawie wszystkie one odczuły skutki zmniejszonego zapotrzebowania na swą produkcję lub usługi.

Poczynania Zarządu Miejskiego, zwanego do 1929 roku Magistratem, z konieczności ograniczały się w tym czasie do przeprowadzania zmian organizacyjnych, nie zawsze zresztą przypadających mieszkańcom do gustu.

Gdy np. w 1929 roku zarządzono przeniesienie handlu drobiem i nabiałem z tzw. Małego Rynku przy ulicy Radoszewskiego (dziś ten fragment należy do ulicy Spółdzielczej) na Kilińskiego, podniosły się głosy dezaprobaty i sprzeciwu.

Funkcję burmistrza pełnił w tym czasie Władysław Sokół (1879-1962), a jego zastępcy Kazimierz Janczewski (1883-1957).

Światło elektryczne rozjaśniało już wówczas (od 1929 r.) niektóre mieszkania, place i ulice, ale na stacji kolejowej nadal paliły się lampy gazowe, wobec czego dochodziło do interwencji w radomskiej Dyrekcji PKP.

Pracowało w tym czasie na terenie Wierzbnika dwóch lekarzy i dwóch felczerów, a Starachowic czterech lekarzy i jeden felczer. Nie było to na miarę potrzeb, zwłaszcza jeśli chodzi o działalność profilaktyczną. Autorzy Monografii Starachowic, Mieczysław Adamczyk i Stefan Pastuszka, podają, że w 1928 roku stwierdzono wśród mieszkańców liczne przypadki szerzących się chorób zakaźnych.

Aby móc na początku lat 30 rozpocząć budowę nowej szkoły podstawowej przy ulicy Kościelnej, co było konieczne ze względu na wzrastającą liczbę dzieci, zaciągnięto kredyt bankowy w wysokości około 160 tysięcy złotych, który potem spłacano aż do samej wojny.

Na zakończenie tego tematu wypada stwierdzić, że Starachowice pomimo kryzysu zdołały zachować swe trendy rozwojowe. Zaniechały podczas jego trwania realizacji wielu projektowanych wcześniej inwestycji, ale przeprowadziły te najważniejsze o znaczeniu priorytetowym i strategicznym.

Na początku lat 30 zbudowały i uruchomiły w swym zakładzie hutniczym elektryczne piece łukowe syst. Herault oraz piece wysokiej częstotliwości, dzięki czemu zasłynęły potem w kraju jako producent znakomitej stali gatunkowej. Po zbudowaniu tzw. kuźni wielkiej w decydującym stopniu uniezależniły się od dostaw krajowych i zagranicznych.

Fabryka, dla lepszego wykorzystania posiadanych zasobów drzewnych i mineralnych, a także swych mocy przerobowych (np. tartaku i stolarni) umożliwiła chętnym budowę własnych domów mieszkalnych na bardzo dogodnych warunkach. Dzięki temu po roku 1932 powstało na nieużytkach m.in. nowe osiedle Orłowo.

W roku 1936, po pięciu latach postoju, uruchomiono w Starachowicach unowocześniony wielki piec, a rok wcześniej, dla przygotowania materiałów wsadowych, ruszyły kopalnie rud.

Przypomnijmy, że próbą dynamizacji polskiej gospodarki było tworzenie Centralnego Okręgu Przemysłowego, w czym Starachowice miały już znaczący udział.

Na ilustracji sieć głównych linii energetycznych COP wg. planu z 1937 r.

Aleksander Pawelec