Rękojmia - czym jest i czego możesz żądać?

Zdarza się, że zakupiona rzecz okazuje się wadliwa i istnieje konieczność złożenia reklamacji produktu. Warto więc znać swoje uprawnienia i wiedzieć z jakich instytucji prawnych najlepiej jest skorzystać.

Rękojmia stanowi ustawową (niezależną od woli stron i treści umowy sprzedaży) formę odpowiedzialności sprzedawcy za wady fizyczne lub prawne rzeczy sprzedanej. 

Z wadą fizyczną mamy do czynienia, gdy przedmiot umowy:

• nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;

• nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego;

• nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;

• został kupującemu wydany w stanie niezupełnym.

Rękojmia dotyczy także wad prawnych. Z wadą prawną rzeczy sprzedanej mamy do czynienia,  jeżeli:

• rzecz sprzedana stanowi własność osoby trzeciej;

• jest obciążona prawem osoby trzeciej;

• ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu rzeczą wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu;

• jeśli przedmiotem sprzedaży jest prawo, sprzedawca staje się odpowiedzialny także za istnienie tego prawa.

Sprzedawca odpowiada względem kupującego na zasadzie ryzyka, tzn. przesłanką odpowiedzialności sprzedawcy nie jest jego wina, ani wiedza o wadzie. Osoba korzystająca z rękojmi za wady musi zatem jedynie wykazać fakt istnienia tej wady w chwili wydania, bądź też okoliczność, że wada powstała z przyczyny tkwiącej w rzeczy sprzedanej w tej samej chwili.

Konsumenci mogą skorzystać z domniemania istnienia wady, jeżeli została ona wykryta w ciągu jednego roku od wydania rzeczy. W takim wypadku przyjmuje się, że wada lub jej przyczyna istniała w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego. 

Rękojmia a gwarancja to dwa różne pojęcia, choć z tytułu obydwu nabywca mieszkania może dochodzić swoich praw dotyczących naprawy lub wymiany rzeczy uszkodzonej. Gwarancja to dobrowolne postanowienia pomiędzy stronami umowy, których zakres, czy czas trwania zostają ustalone bezpośrednio w umowie gwarancyjnej. 

Przechodząc do omówienia terminów związanych z dochodzeniem roszczeń z tytułu rękojmi, warto zwrócić uwagę na następujące:

• termin do rozpatrzenia zgłoszenia 

Jeżeli kupujący będący konsumentem zażądał wymiany przedmiotu umowy lub usunięcia wady albo złożył oświadczenie o obniżeniu ceny, określając kwotę, o którą cena ma być obniżona, a sprzedawca nie ustosunkował się do tego żądania w terminie czternastu dni, uważa się, że żądanie to uznał za uzasadnione.

• termin wygaśnięcia rękojmi za wady

Sprzedawca odpowiada z tytułu rękojmi, jeżeli wada fizyczna zostanie stwierdzona przed upływem dwóch lat, a gdy chodzi o wady nieruchomości - przed upływem pięciu lat od dnia wydania rzeczy kupującemu. Po upływie tych terminów rękojmia za wady wygasa.

Od tej sytuacji istnieją dwa wyjątki, które to odnoszą się do następujących sytuacji:

a) sprzedaży między przedsiębiorcami w ramach przedmiotu ich działalności gospodarczej – w takim wypadku kupujący traci uprawnienia z tytułu rękojmi, jeżeli nie zbadał rzeczy w czasie i w sposób przyjęty przy rzeczach tego rodzaju i nie zawiadomił niezwłocznie sprzedawcy o wadzie, a w przypadku gdy wada wyszła na jaw dopiero później - jeżeli nie zawiadomił sprzedawcy niezwłocznie po jej stwierdzeniu. 

b) podstępnego zatajania wady.

• termin do sądowego dochodzenia roszczeń z rękojmi (termin ich przedawnienia). 

Termin ten zaczyna swój bieg w chwili wykrycia wady fizycznej. Roszczenie o usunięcie wady przedawnia się z upływem roku, licząc od dnia stwierdzenia wady. W tym samym terminie kupujący może złożyć oświadczenie o odstąpieniu od umowy albo obniżeniu ceny z powodu wady rzeczy sprzedanej. Niemniej, w przypadku konsumentów bieg terminu przedawnienia nie może zakończyć się przed upływem terminu stwierdzenia wady (czyli np. w przypadku nieruchomości przed upływem 5 lat od jej wydania).

Według przepisów, jeżeli rzecz ma wadę, kupujący może domagać się obniżenia ceny albo odstąpienia od umowy, chyba, że sprzedawca usunie wadę. Kupujący ma też prawo, zamiast zaproponowanego przez sprzedawcę usunięcia wady, żądać wymiany mieszkania na wolne od wad. Albo zamiast wymiany żądać usunięcia wady, chyba że doprowadzenie rzeczy do zgodności z umową w sposób wybrany przez kupującego jest niemożliwe albo wymagałoby nadmiernych kosztów w porównaniu ze sposobem proponowanym przez sprzedawcę.

Innymi słowy, pierwszeństwo będzie miało zawsze usunięcie wady. Dopiero, gdy to okaże się niemożliwe albo nadmiernie utrudnione, bądź zbyt kosztowne, można skorzystać z pozostałych roszczeń, tj. o obniżenie ceny, wymianę przedmiotu umowy albo odstąpienie od umowy. 

Kupujący nie może odstąpić od umowy, jeżeli wada jest nieistotna. Pojęcie wady istotnej nie ma swojej definicji legalnej, jednakże przyjmuje się, że:

• wady istotne uniemożliwiają normalne korzystanie z rzeczy,

• powstałe wady mają charakter wad istotnych, gdy brak prac naprawczych spowoduje szybsze zniszczenie produktu

• wada istotna znacząco utrudnia lub uniemożliwia prawidłowe użytkowanie zakupionego towaru i obniża jego wartość.

Warto również wyjaśnić, że jeżeli nabywca skorzysta z któregokolwiek wskazanych roszczeń, to może również domagać się od sprzedawcy odszkodowania za szkody poniesione z tytułu istnienia wady. Co ważne, nabywca może domagać się odszkodowania niezależnie od kwestii związanych z usunięciem wady na podstawie rękojmi. Innymi słowy, może tego dochodzić jednocześnie z żądaniem usunięcia wady, jak i samodzielnie. Aby żądanie to było skuteczne, nabywca musi wykazać (zob. art. 471 k.c.):

• wysokość szkody,

• przyczynę jej powstania, którą można przypisać sprzedawcy,

• adekwatny związek przyczynowy pomiędzy niewykonaniem albo nienależytym wykonaniem umowy przez sprzedawcę  a powstaniem szkody. 

Roszczenie odszkodowawcze przedawnia się na zasadach ogólnych, czyli po 6 latach od powstania szkody i ustalenia jej sprawcy. 

Dochodzenie roszczeń z rękojmi obarczone jest wieloma formalnościami, a przede wszystkim koniecznością skutecznego i terminowego złożenia reklamacji na piśmie, obejmującej prawidłowo sformułowane żądanie. Jeśli potrzebna Ci pomoc w poprowadzeniu spraw, skorzystaj z pomocy profesjonalnego pełnomocnika.

Obraz autorstwa kues1 na Freepik