Chłopcy od Ponurego i Nurta (3)

Sztafeta pokoleń

Lata oporu i walki o historyczną prawdę poszłyby na marne, gdyby nie zaczęto włączać w to młodych pokoleń. Na wykusowej polanie nieraz pojawiali się harcerze, którzy chcieli uczestniczyć w spotkaniach kombatantów i poznać prawdziwą historię Armii Krajowej. Środowisko współpracowało z zakonspirowanym Ruchem Harcerskim od 1984 roku, kiedy to harcerze zostali zaproszeni na uroczystości odsłonięcia pomnika "Ponurego" w Wąchocku.

Najważniejszym i najtrudniejszym zadaniem były właśnie uroczystości pogrzebowe z 1988 roku. Harcerze, poproszeni przez kombatantów o pomoc w organizacji, stawili się w liczbie ponad 1800. Do lasów siekierzyńskich oprócz drużyn harcerskich działających w Skarżysku i Starachowicach napłynęła młodzież z pozostałych części województwa kieleckiego oraz różnych zakątków Polski.  Przez trzy dni setki harcerzy pełniły nieustającą służbę, dbało o porządek, sprawną organizację i spokój.

Wspomina autor pamiątkowego albumu z pogrzebu, Tadeusz Karolak:

Przed Wykusem kondukt zatrzymuje się wśród drużyn starszoharcerskich. Sześciu rosłych harcerzy bierze trumnę na ramiona i otoczeni rojem harcerek i harcerzy ruszają w stronę polany. Patrzę na nich i oto widzę scenę – symbol. Przecież to oni mają ponieść w przyszłość prawdę i legendę o Armii Krajowej i jej walce. Czy udźwigną ten święty depozyt, składany na ich barki przez tych, dla których "domem był las"?

Na ręce oboźnego złożone zostały podziękowania dla wszystkich zaangażowanych harcerzy:

Wasza ofiarna pomoc w pełnieniu rozlicznych obowiązków w służbach porządkowych, informacyjnych, samarytańskich i pionierskich budziła zachwyt nie tylko u nas samych, ale wśród wszystkich uczestników, dla których pamięć Komendanta "Ponurego" była i jest bliska. Udowodniliście, że kontynuacja tradycji patriotycznych przechodzi w godne ręce. Czuwaj.

Środowisko kombatantów doceniło trud i poświęcenie harcerzy, i w głębokim przekonaniu, że udźwigną "ten święty depozyt", rozpoczęli trwałą współpracę.

25 maja 1996 roku, realizując pomysł przewodniczącego Środowiska "Ponury"-"Nurt", ppor. c.w. Zdzisława Rachtana "Halnego", podpisano porozumienie o kontynuowaniu działań Środowiska przez Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej. W uroczystościach w klasztorze oo. Cystersów w Wąchocku wzięli udział kombatanci Armii Krajowej, instruktorzy, instruktorki, przedstawiciele Koła Przyjaciół Harcerstwa Środowiska Świętokrzyskiego ZHR oraz kilku zaproszonych gości.

Wykus dziś

Na przestrzeni lat pojawiły się różne formy upamiętnienia wydarzeń i postaci związanych z Górami Świętokrzyskimi. Od 1982 roku, gdy po raz pierwszy zjechali się do tego regionu harcerze, chcący poznać historię i bohaterów, w różnych formach i miejscach organizowane były Zloty Bratnich Drużyn. Od pogrzebu "Ponurego" stały się regularnym wydarzeniem, towarzyszącym czerwcowym uroczystościom. To przede wszystkim służba i pełnienie obowiązku. Każdy dokłada swoją cegiełkę poprzez najmniejszą nawet pracę – organizacja ognisk, śpiewów, pełnienie służb, wart honorowych, wsparcie pocztów sztandarowych. To właśnie decyduje o wadze Zlotu Bratnich Drużyn, który stał się, obok sprawdzianu harcerskiego, przede wszystkim sprawdzianem patriotycznym i historycznym. W Zlocie na przełomie lat udział brały drużyny zrzeszone w strukturach Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej, Związku Harcerstwa Polskiego oraz Stowarzyszenia Harcerstwa Katolickiego "Zawisza" FSE.

Co roku podczas uroczystości jest do nabycia gazetka wykusowa, w której można przeczytać o historycznych postaciach i wydarzeniach, obecnych inicjatywach upamiętniających żołnierzy Armii Krajowej i aktualnościach związanych ze Środowiskiem.

Od 17 lat przez miejsca walk i grobów żołnierzy "Ponurego" i "Nurta" prowadzi Partyzancka Droga Krzyżowa. Inicjatorem i realizatorem tego pomysłu jest starachowickie środowisko harcerzy ze Związku Harcerstwa Polskiego przy aktywnym wsparciu Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej "Ponury-Nurt" oraz starachowickiego koła AK.

Środowisko Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej "Ponury-Nurt" podjęło współpracę nie tylko z harcerkami i harcerzami. Na początku lat dziewięćdziesiątych, gdy odrodzona świętokrzyska Policja szukała wzorów do naśladowania i nabierała profesjonalnego charakteru, jej patronem stał się aspirant Policji Państwowej, Jan Piwnik "Ponury". Jednocześnie zrodziła się idea nadawania wyróżniającym się w służbie policjantom, Honorowej Policyjnej Odznaki Zasługi im. "Ponurego". Zaprojektowana została przez Andrzeja Kastena "Zulejkę", a oprócz niego na akcie erekcyjnym podpisali się: Zdzisław Rachtan "Halny", Edmund Rachtan "Kaktus", Jerzy Oskar Stefanowski "Habdank", Jerzy Szczerba "Mirt", Marian Świderski "Dzik" oraz Zdzisław Witebski "Poraj". Od tego momentu Policja Świętokrzyska aktywnie uczestniczy w uroczystościach wykusowych.

O tradycję świętokrzyskich żołnierzy dbają lokalne koła Armii Krajowej działające w Wąchocku i Starachowicach oraz Stowarzyszenie Pamięci Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej "Ponury-Nurt". Założone zostało 27 sierpnia 2002 roku.  Jest organizacją ogólnokrajową, skupiającą niemal setkę osób, chcących utrwalać pamięć i tradycję o polskich bohaterach. Na swoim koncie mają już między innymi: wydanie płyt ze zdjęciami partyzantów, postawienie pomnika na Kropce, Kamienia Pamięci na Barwinku, rekonstrukcję grobu kpr. Andrzeja Paska "Jędrka" na Borze, organizację Marszów Pamięci na Wykusie i obchodów 100-lecia urodzin mjr. Mariana Świderskiego "Dzika".

Ważnym elementem wychowania patriotycznego wśród dzieci i młodzieży są spotkania podczas, których mogą one poznać historię żołnierzy "Ponurego" i "Nurta". Tu w szczególności ważną rolę odgrywają  spotkania organizowane przez Szkołę Podstawową w Wielkiej Wsi im. Świętokrzyskich Partyzantów AK , czy  Szkołę Podstawową w Olesznie im. Armii Krajowej.

Nieodzowną częścią organizowanych spotkań i uroczystości jest życie religijne. Modlitwa za bohaterów ziemi świętokrzyskiej podczas większości wydarzeń prowadzona jest przez kapłanów z Opactwa oo Cystersów w Wąchocku, z którymi Środowisko związane jest od lat.

W organizacji corocznych uroczystości bierze bardzo dużo ludzi i instytucji, których nie widać w pierwszych rzędach, ale bez których wszystkie te wydarzenia nie mogłyby się odbyć. Mowa tu zwłaszcza o tych, którzy są gospodarzami lasów siekierzyńskich, czyli leśnikach z Nadleśnictwa Suchedniów. Od kilkudziesięciu lat dbają o miejsca, w których odbywają się uroczystości – o porządek, dobry stan techniczny dróg i szlaków, oznakowanie, bezpieczeństwo uczestników. Cały teren, który obejmuje rezerwat Wykus jest pełen miejsc pamięci, pomników i grobów. Regularnie dbają o nie właśnie leśnicy, naprawiając szkody i zapewniając odpowiednie warunki, jakie powinny panować na tak ważnych, historycznych ziemiach.

Nie można tu zapomnieć o wsparciu organizacyjnym jakie od wielu lat udzielają samorządy Wąchocka, Bodzentyna, Suchedniowa, Starachowic.

Każdego roku na wykusowej polanie pojawia się coraz mniej uczestników walk II wojny światowej. W 2014 roku odszedł do niebieskiej partyzantki jeden z żołnierzy "Ponurego" i "Nurta", który przez długie lata inicjował działania Środowiska i współpracę kombatantów z harcerzami – Zdzisław Rachtan "Halny". W Starachowicach, jego rodzinnym mieście, odsłonięto "ławeczkę Halnego" na skwerze, który nosi jego imię. To przedsięwzięcie realizuje misję, którą całym życiem wypełniał Zdzisław Rachtan – przekazuje pamięć o wielkich postaciach naszej ojczystej ziemi kolejnym pokoleniom.

Wykus i Wąchock to nie jedyne miejsca pamięci związane z działalnością Środowiska "Ponury – Nurt". Podążając szlakiem walk Zgrupowań, kombatanci, członkowie rodzin, harcerze corocznie spotykają się w Woli Grójeckiej i Ćmielowie w rocznicę zagłady oddziału "Tarzana" na uroczystościach zwanych "Koneckim Wrześniem" w Wielkiej Wsi k/ Niekłania w rocznicę śmierci "Robota" i jego drużyny ochronnej.

Tradycja poświęcenia, odwagi i walki o niepodległość Ojczyzny jest na tych ziemiach obecna od XIX wieku. Po II wojnie światowej ta tradycja wzbogaciła się o obronę własnej historii i kilkadziesiąt lat działania nielegalnej opozycji. Dziś kolej na nas. W naszych rękach spoczywa misja kontynuowania ideałów i wartości, pielęgnowania dorobku, który przekazany zostanie następnym pokoleniom.

***

 

Tegoroczne uroczystości zostały objęte honorowym patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy.  Przypadają na 16-18 czerwca. Spełnijmy nasz obowiązek i spotkajmy się w sercu Puszczy Świętokrzyskiej z powstańcami styczniowymi, pierwszymi partyzantami oraz żołnierzami "Ponurego" i "Nurta". Tak jak oni wzorcowo wypełnili swój obowiązek poświęcając życie za nasz kraj i naszą wolność.

W imieniu Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej "Ponury-Nurt" zapraszamy na uroczystości.