Kobiety kontra ZUS

W przepisach prawa brak jest zakazu zatrudniania kobiet w ciąży. Jeżeli jednak kobieta zaszła w ciążę niedługo po zatrudnieniu w nowym miejscu pracy lub została zatrudniona już będąc w ciąży, może spotkać ją przykra niespodzianka. Organ rentowy może bowiem uznać, że nie podlegała ona ubezpieczeniu, bowiem umowa o pracę miała charakter pozorny.

Decyzją zakładu uznano, że w okresie zatrudnienia nie podlegałaś obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym i stwierdzono, że zawarta umowa o pracę jako pozorna jest nieważna. Czy to „koniec świata”? Oczywiście, że nie! Od decyzji możesz się odwołać. ZUS może uznać Twoje odwołanie w ramach tzw. autokontroli lub przekazać sprawę pod rozstrzygnięcie sądu.

Przede wszystkim należy wskazać, tak jak w wyroku z dnia 29 czerwca 2017 r., III UK 172/16, Sąd Najwyższy wskazał, że dla objęcia ubezpieczeniem społecznym zasadnicze znaczenie ma nie to, czy umowa o pracę została zawarta i czy jest ważna (jako nienaruszająca art. 58 § 1 lub 83 k.c.), lecz to, czy strony umowy pozostawały w stosunku pracy (art. 8 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). O tym zaś, czy strony istotnie w takim stosunku pozostawały i stosunek ten stanowi tytuł ubezpieczeń społecznych, nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, wynikających z art. 22 § 1 k.p. (zob. także wyroki Sądu Najwyższego: z 26 lutego 2013 r., I UK 472/12 i z dnia 11 września 2013 r., II UK 36/13).

Zgodnie z art. 22 Kodeksu Pracy, przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Istotne więc będzie przedstawienie przed sądem dowodów, że praca faktycznie była świadczona – pocżąwszy od przedstawienia dokumentów (np. dokumentacji pracowniczej), jak i powołanie świadków (np. współpracowników).

Podleganie pracowniczym ubezpieczeniom społecznym jest uwarunkowane nie tylko zawarciem umowy o pracę, wypłatą wynagrodzenia, przystąpieniem do ubezpieczenia, zgłoszeniem pracownika do tych ubezpieczeń i opłacaniem składek z tego tytułu, ile legitymowaniem się przez ubezpieczonego statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach stosunku pracy. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia, gdyż w takim przypadku wady oświadczeń woli umowy o pracę - nawet powodujące jej nieważność - nie wywołują skutków w sferze prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych (wyrok Sądu Najwyższego z 16 grudnia 2016 r., II UK 517/15, wyrok SN z 24 lutego 2021 r., III USKP 30/21).

Aktualna tendencja orzecznicza jest coraz bardziej korzystna. Wyrokiem Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z 24 lipca 2024 r., sygn. akt VII U 1359/23, potwierdzono nawet zatrudnienie w sytuacji, w której pracodawca był mężem Ubezpieczonej. Zebrany w sprawie materiał dowody potwierdził bowiem, że umowa była faktycznie realizowana, więc nie może być mowy o pozorności. Ponadto wykazano, że praca była wykonywana odpłatnie, a także w miejscu i w czasie wskazanym przez pracodawcę oraz pod jego kierownictwem. Oznacza to, że wystąpiły wszystkie elementy konieczne dla zaistnienia pomiędzy stronami stosunku pracy. Zatrudnienie osoby bliskiej poparte było jej doświadczeniem zawodowym. Jak stwierdził w wyroku sąd, ciąża nie jest stanem uniemożliwiającym podjęcie zatrudnienia, więc nie stoi na przeszkodzie w nawiązaniu stosunku pracy, jeśli faktycznie jest on realizowany. Ponadto przepisy prawa nie zawierają żadnych ograniczeń w zakresie tego, w jakim czasie może dojść do nawiązania stosunku pracy. Tym samym nie ma podstaw, by z uwagi na stan, w jakim znajdowała się ubezpieczona, czynić zarzuty nawiązania nieważnego stosunku pracy. Sąd podkreślił, że nawet gdyby umowa została zawarta celowo, aby uzyskać świadczenia, to nie można jej uznać za pozorną, ponieważ była realizowana.

Podsumowując – jeśli dostałaś niekorzystną decyzję, oceń czy jesteś w stanie udowodnić, że praca była faktycznie świadczona. Jeśli czujesz, że potrzebna Ci pomoc w postępowaniu, warto powierzyć sprawę adwokatowi/radcy prawnemu.

Obraz autorstwa freepik