Zwolnienie od kosztów sądowych

Dochodzenie swoich praw przed sądem, wiąże się w wielu przypadkach z koniecznością ponoszenia kosztów sądowych. Mając na względzie, iż często osoby w trudnej sytuacji materialnej, nie mogłyby w sposób skuteczny dochodzić swoich praw, ustawodawca przewidział możliwość zwolnienia takich osób z ponoszenia kosztów sądowych. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego instytucja zwolnienia od kosztów sądowych jako wyjątek od zasady odpłatności postępowania sądowego, ma na celu umożliwienie realizacji przysługującego prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji). Pomoc ta może być przyznana wyłącznie w sytuacji, w której niemożność poniesienia kosztów sądowych, w całości lub części, ma charakter obiektywny, na który wnioskodawca nie ma realnego wpływu. Ze zwolnienia nie może korzystać ta osoba, która ma możliwość dokonania stosownych oszczędności, przewidując możliwość prowadzenia postępowania sądowego i ponoszenia z tego tytułu określonych kosztów.

Zgodnie z art. 102 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych zwolnienia od kosztów sądowych może się domagać osoba fizyczna, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny lub ich poniesienie narazi ją na taki uszczerbek.

Stwierdzenie czy osoba ubiegająca się o zwolnienie od kosztów sądowych jest w stanie ponieść te koszty bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny lub ich poniesienie narazi ją na taki uszczerbek, wymaga dokonania przez sąd oceny danych o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby ubiegającej się o zwolnienie od kosztów sądowych

Zwolnienie od kosztów sądowych może nastąpić wyłącznie na wniosek strony. Tym samym osoba ubiegająca się o zwolnienie od kosztów sądowych powinna złożyć wniosek do sądu. Jeśli strona nie złoży w tym zakresie wniosku, sąd nie może z własnej inicjatywy zwolnić strony od kosztów sądowych w całości ani w części.

Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych powinien określać, czy strona domaga się zwolnienia w całości czy w część z kosztów sądowych.  Osoba ubiegająca się o zwolnienie do przygotowanego wniosku musi dołączyć rzetelnie wypełnione oświadczenie o stanie rodzinnym, majątkowym, dochodach i źródłach utrzymania. Złożenie takiego oświadczenia, pozwala stronie wykazać, iż jej sytuacja materialna nie pozwala na ponoszenia kosztów związanych z udziałem w sprawie.

Oświadczenie składane razem z wnioskiem, powinno zawierać informacje określone we wzorze dostępnym w załączniku do rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 26.02.2014 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie określenia wzoru oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby fizycznej ubiegającej się o zwolnienie od kosztów sądowych w postępowaniu cywilnym (Dz.U. poz. 366).

Takie oświadczenie musi być wypełnione przez stronę osobiście i podpisane.