(Pod)Miejskie historie okiem Anety Marciniak. Ulica Doktor Anki

W ocenie Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu nazwa powyższa powinna zostać zmieniona jako wypełniająca normę art. 1 Ustawy o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej (Dz.U. RP z 2016 r. poz. 744) - tak właśnie w myśl ustawy dekomunizacyjnej zmieniono nazwę pewnej starachowickiej ulicy.

Kiedyś Doktor Anki, dziś Konstytucji 3 Maja. Wielu mieszkańców wciąż posługuje się właśnie tą pierwszą nazwą i dzieje się tak w przypadku kilku miejskich ulic. Zanim jednak o tych innych (kiedyś), to sprawdźmy kto się krył pod pod pseudonimem Doktor Anki.  

Helena Wolf to przede wszystkim lekarz, jej zawodowa droga prowadziła przez warszawskie szpitale - Świętego Ducha, Wolski, instytut Radowy im. Marii Curie-Skłodowskiej. Przez rok (1940 - 41) była członkinią tajnego Komitetu Porozumiewawczego Lekarzy Socjalistów i Demokratów. Na świętokrzyskiej ziemi znalazła się w chwili, gdy groziło jej aresztowanie za działanie w Gwardii Ludowej - była tam odpowiedzialna organizację zaplecza sanitarno - medycznego dla grup komunistycznych.

 A więc lekarz, porucznik, pośmiertnie awansowana do stopnia majora. Od młodych lat zainteresowana sprawami społecznymi, związana także z młodzieżową organizacją lewicową "Życie". Rok 1942 przyniósł członkostwo w PPR, służbę wojskową pełniła pod znanym nam pseudonimem "Dr Anka". 

Na Kielecczyźnie "Anka" organizuje kursy sanitarne nie tylko dla Gwardii Ludowej organizacji podporządkowanej ośrodkom dowódczym w Moskwie, ale i dla oddziałów i placówek Batalionów Chłopskich współdziałających z GL. 

Doktor Anka była odpowiedzialna za sieć kontaktów konspiracyjnych z kierownictwem szpitali, z lekarzami, z pielęgniarkami i z szeregiem osób mo­gących pomóc w różnych sytuacjach. Niewysoka blondynka posiadała ponoć rzadki dar przekonywania. Najczęściej przebywała w oddziałach leśnych lub w sztabie I Brygady AL im. Ziemi Kieleckiej, którą dowodził kpt. Henryk Połowniak "Zygmunt", i w której pełniła funkcję szefa sanitariatu. W styczniu 1944 r. , gdy Gwardia Ludowa przekształciła się w Armię Ludową, Doktor Anka działała nie tylko jako szef służby sani­tarnej AL, ale brała też czynny udział w pracach sztabowych, m.in. w rozmo­wach i kontaktach z władzami innych formacji np. AK lub BCh. W maju 1944 r. nawiązała kontakt z sowieckimi jeńcami wojennymi, prze­bywającymi w obozie w Kielcach. Dzięki zorganizowanej przez nią pomocy pięćdziesięciu sześciu z nich (oficerów i żołnierzy) zdołało uciec. Po zdobyciu broni krótkiej, automatycznej, granatów i amunicji grupa ta przedarła się do lasów ostrowieckich i dołączyła do oddziałów AL, poprowadzić ich tam miała właśnie Doktor Anka.

Śmierć 

 - W nocy z 29 na 30 października "Doktor Anka", wraz z grupą 16 osób z AL, została okrążona przez Niemców w okolicy wsi Ma­ziarze. Podjęto decyzję przedarcia się i schronienia w lesie na Krynkach. By tam dotrzeć, należało pod ostrzałem przebiec las, przeprawić się przez rzekę Ka­mienną i przeskoczyć szeroki trakt prowadzący do Iłży. Gdy party­zanci dotarli na wyznaczone miejsce, okazało się, że nie ma w śród nich "Doktor Anki". Powrót i poszukiwania nie były już możliwe. Z relacji świadka, nadleś­niczego z Marcul, p. Mroczkiewicza wiadomo, że "Anka" ostrzeliwała się Niemcom. Ciężko ranna dostała się w ręce wroga i została przeniesiona do leś­niczówki w Marculach. Po opatrzeniu pięciu ciężkich ran została zrewidowana, ale Niemcy niczego przy niej nie znaleźli. "Doktor Anka" leżąc w lesie, ciężko ranna, zdołała jeszcze wyrzucić tajne meldunki oraz klisze, wykonane przez Mieczysława Róg - Świostka, które miała przekazać sztabowi. Podczas przesłuchania "Anka" kilkakrotnie traciła przytomność. Zmarła 31 października 1944 r. Została po­chowana przy drodze biegnącej w kierunku Brodów Iłżeckich - czytamy w Memoriale Marii Wittek, który czytelnik znajdzie pod adresem kpbc.umk.pl

W maju 1946 r. zwłoki Heleny Wolff zostały ekshumowane i przeniesione na cmentarz w Iłży. Jej symboliczny grób-inskrypcja znajduje się na cmentarzu augsbursko-ewangelickim w Warszawie w grobowcu rodziny Wolffów. W miejscu, gdzie "Doktor Anka" poległa, przy trakcie Brody ustawio­no kamień z tablicą.

...

Helena Wolf ps. "Anka", "Dr Anka" (1915-1944) - działaczka komunistyczna, członek PPR, członek komunistycznych Gwardii Ludowej i Armii Ludowej - napisze Instytut Pamięci Narodowej.