System kaucyjny: jak działa i gdzie oddać opakowania?

1 października 2025 roku w Polsce zacznie obowiązywać system kaucyjny. Ta zmiana dotyczy konsumentów oraz producentów napojów. Plastikowe i szklane butelki oraz puszki będą trafiać z powrotem do obiegu, na czym m zyskać środowisko. Na czym polega system kaucyjny w praktyce? Wyjaśniamy...

System kaucyjny polega na tym, że przy zakupie napoju w opakowaniu objętym systemem klient zapłaci dodatkową kwotę - kaucję. Jej wysokość wynosić będzie 50 groszy dla butelek PET i puszek metalowych oraz 1 zł dla szklanych butelek wielokrotnego użytku.

Kaucja nie pojawi się na etykiecie czy półce sklepowej - zostanie doliczona dopiero przy kasie. Ważne jest również to, że nie trzeba będzie okazywać paragonu, aby odzyskać wpłaconą kwotę. Wystarczy oddać puste opakowanie w punkcie zbiórki.

Opakowania objęte systemem będą specjalnie oznaczone - logotyp systemu będzie jedynym potwierdzeniem, że konsument ma prawo do zwrotu kaucji. Opakowań bez oznaczenia punkty nie przyjmą.

Zgodnie z przepisami wszystkie sklepy o powierzchni powyżej 200 m² będą miały obowiązek przyjmowania pustych opakowań i oddawania kaucji. Mniejsze sklepy będą mogły dobrowolnie dołączyć do systemu - dla wielu z nich będzie to jednak atrakcyjna opcja, ponieważ przyciągnie dodatkowych klientów.

Dodatkowo w każdej gminie ma powstać przynajmniej jeden stacjonarny punkt zbiórki, gdzie mieszkańcy - niezależnie od miejsca zamieszkania - będą mieli możliwość łatwego oddania pustych opakowań.

Opakowań nie należy zgniatać - muszą być puste, ale w stanie umożliwiającym ich automatyczne lub ręczne przyjęcie.

System kaucyjny będzie dotyczył trzech rodzajów opakowań:

- butelek plastikowych jednorazowego użytku (PET) o pojemności do 3 litrów,

- puszek metalowych do 1 litra,

- szklanych butelek wielokrotnego użytku do 1,5 litra.

Nie będą objęte nim opakowania po produktach mlecznych. Dodatkowo system nie obejmie opakowań kupionych przed jego uruchomieniem – kaucję odzyskamy tylko za butelki i puszki oznaczone nowym logotypem.

Podstawą prawną jest unijna dyrektywa SUP (2019/904), która nakłada na państwa członkowskie obowiązek ograniczania odpadów z tworzyw sztucznych. Polska, podobnie jak inne kraje europejskie, wprowadza system, aby ograniczyć ilość śmieci i zwiększyć recykling.

Cel jest ambitny -  już w 2025 roku poziom selektywnej zbiórki opakowań ma wynieść co najmniej 77%, a w 2029 roku aż 90%. Dodatkowo butelki plastikowe mają zawierać minimum 25% surowca pochodzącego z recyklingu (od 2025 r.), a od 2030 roku – 30%.

System będzie finansowany przede wszystkim przez producentów napojów - to oni poniosą koszty związane z jego wdrożeniem i utrzymaniem. Obejmują one m.in. odbiór, transport, ewidencję opakowań i rozliczanie kaucji.

Dodatkowym źródłem finansowania będą kaucje, które nie zostaną odebrane przez konsumentów, oraz sprzedaż surowców z recyklingu. Dzięki temu system nie będzie dodatkowym obciążeniem dla budżetu państwa ani mieszkańców.

Eksperci podkreślają, że korzyści będą odczuwalne zarówno dla środowiska, jak i dla mieszkańców. System pozwoli:

- zmniejszyć ilość odpadów trafiających do lasów, parków czy rzek,

- zwiększyć recykling i ponowne wykorzystanie surowców,

- ograniczyć zużycie materiałów pierwotnych,

- wyrobić w społeczeństwie pozytywne nawyki segregacji i zwrotu opakowań.

Przykłady z innych krajów – m.in. Niemiec, Litwy czy Skandynawii – pokazują, że systemy kaucyjne działają bardzo skutecznie i pozwalają odzyskiwać nawet ponad 90% opakowań.

Czy muszę mieć paragon, żeby odzyskać kaucję? Nie, zwrot będzie możliwy bez paragonu.

Czy butelkę trzeba zgniatać? Nie, powinna być pusta, ale w niezmienionej formie.

Czy kaucja będzie opodatkowana? Nie, nie będzie obciążona VAT-em.

Co się stanie z nieodebraną kaucją? Trafi do operatora systemu i zasili jego finansowanie.

Czy mogę zwrócić opakowanie w dowolnym sklepie? Tak, w każdym punkcie zbiórki, a duże sklepy będą miały obowiązek przyjmować wszystkie opakowania objęte systemem, nawet jeśli danego produktu nie sprzedają.