Grób, czy ruski słup?

Na nasze zapytanie o urzędnicze zamiary i dalszy los pomnika wdzięczności żołnierzom sowieckim, usytuowanego przy u. Piłsudskiego w Starachowicach, skierowane do Urzędu Miejskiego, otrzymaliśmy odpowiedź. Ciekawą, ale niepełną. Nadal nie wiemy, czy prezydent Starachowic zechce sprawdzić, czy pod pomnikiem są szczątki sołdatów, czy będzie powtarzał wysoce niepewne twierdzenia o ich obecności.

Michał Urbański, rzecznik prasowy Urzędu Miejskiego w Starachowicach napisał do redakcji:

W odpowiedzi na pytania w sprawie mogiły zbiorowej żołnierzy sowieckich, zlokalizowanej na terenie miasta Starachowice, Referat Ochrony Środowiska Urzędu Miejskiego w Starachowicach informuje:

 Na terenie miasta Starachowice znajduje się mogiła zbiorowa żołnierzy sowieckich zmarłych z odniesionych ran w 1945 roku. Na podstawie informacji uzyskanych z Biura Informacji i Poszukiwań Polskiego Czerwonego Krzyża oraz dokumentów będących w naszej dyspozycji w mogile spoczywają: Bobir Piotr,  Kochman Leon,  Kiernac Józef,  Kostucho Konstanty, Osino Iwan, Kaczan Władimir Andriejewicz, Griciszin Grigorij Nikołajewicz.

Obelisk z tablicą pisaną cyrylica został wybudowany w 1946 roku.

Jednocześnie informujemy że, szukając informacji dla Przedstawiciela Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej dotarliśmy do wzmianki, z której wynika, że ciała wymienionych żołnierzy zostały ekshumowane w 1946 roku i przeniesione na cmentarz wojskowy w Kielcach (brak jest jednak dokumentów potwierdzających ten fakt). 

Mimo to postawiony w 1946 roku na miejscu byłej mogiły obelisk z rosyjskojęzyczną tablicą traktowany jest jako grób wojenny.

Informacje o obiekcie i ekshumacji wyżej wymienionych żołnierzy zawierają:

– Karta ewidencyjna miejsca pamięci narodowej posiadająca dane dotyczące obiektu oparte na publikacji Jerzego Wierzbickiego " Upamiętnione miejsca walk i męczeństwa na terenie Starachowic"

– Książka: Leszek Żmijewski "Starachowickie miejsca pamięci narodowej"- Wydawnictwo TPS 2007r.

– Publikacja Biura Dokumentacji Zabytków – Kielce 1989 r., Longin Kaczanowski, Bogusław Paprocki - "Miejsca Pamięci Narodowej w Województwie Kieleckim 1939-1945."

W latach 2015-2018 Gmina Starachowice wielokrotnie zwracała się z prośbą do Wojewody Świętokrzyskiego o ekshumację i przeniesienie pomnika na cmentarz wojenny. Gmina Starachowice w jednej z ostatnich odpowiedzi z Instytutu Pamięci Narodowej otrzymała informację, że Ambasada Federacji Rosyjskiej nie uważa za zasadne przeniesienia szczątków i nie daje zgody na przeprowadzenie ich ekshumacji. Strona rosyjska powołuje się na art. 5 Umowy o grobach i miejscach pamięci ofiar wojen i represji, który mówi, że zmiany miejsca spoczynku żołnierzy odbywają się w sytuacjach wyjątkowych oraz w przypadkach, kiedy to teren będący miejscem spoczynku poległych jest niezbędny do wyższych konieczności państwowych. W Starachowicach według strony rosyjskiej nie chodzi o sytuację wyjątkową, ani o wyższą konieczność państwową.

***

Na takie dictum podpowiadamy prezydentowi: bez pytania się Putina, wg polskiego prawa, niech wystąpi o pozwolenie na przeprowadzenie prac poszukiwawczych szczątków. Nie o ekshumację! Jeśli pod ruskim pomnikiem nie będzie kości, to teza o istniejącej mogile raz na zawsze zostanie tam pogrzebana. A pomnik wdzięczności można będzie oddać właściwej instytucji rosyjskiej, czy polskiej. 

A przy okazji koniecznie należy zapytać w kieleckich archiwach, wskazanych w naszym artykule, o nazwiska poległych poległych żołnierzy sowieckich przeniesionych ze Starachowic do Kielc. (Tygodnik Starachowicki nr 13/2022 str. 4). To mogłoby oszczędzić prac poszukiwawczych...

Jarosław Babicki