Dziedziczenie po zmarłych - jakie są zasady i odpowiedzialność za długi? Odpowiedź SSO Tomasza Durleja, rzecznika Sądu Okręgowego w Kielcach.

- Dla kogo to prawo? - pyta poirytowana Czytelniczka, która stoi przed widmem dziedziczenia długów po zmarłej siostrze. - Przyjdzie komornik, wejdzie ci na rentę i tyle masz do gadania. Jakby tego było mało moje dzieci i wnuki mogą spłacać długi za kogoś, na kogo finanse w ogóle nie ma się wpływu.

Pozornie absurdalny, ale rzeczywisty przypadek przedstawiła nasza Czytelnika, z prośbą o uświadomienie ludziom, jakie prawo obowiązuje w Polsce i jak wygląda kwestia dziedziczenia po zmarłych członkach rodziny.    

- Dzieci po rodzicach, czy po zmarłym małżonku to rozumiem, ale żeby po zmarłej siostrze spłacać długi... Jaki miałam wpływ na jej finanse? Chorowała, narobiła długów, jeszcze miesiąc przed śmiercią bank dał jej prawie 30 tys. zł pożyczki, a teraz ja mam to spłacać? Dzieci i wnuki ponoć zrzekły się spadku po mamie i babci, bo wiedziały, że była zadłużona. Ktoś mi zasugerował, żebym jako siostra nie spłacała i miał rację. Co więcej, w dalszej kolejności pociągani są do odpowiedzialności za długi mojej siostry - moje dzieci i moje wnuki, jak również dzieci i wnuki zmarłego brata. Przecież to jakiś absurd. Dla kogo to prawo? Jaki ja miałam wpływ na finanse mojej siostry, żebym teraz spłacała za nią długi. Co więcej, sąd jednych informuje o dziedziczeniu, innych nie, a przecież są terminy, których trzeba dotrzymać, żeby zrzec się spadku po zmarłym. Jak to wszystko wygląda w praktyce? - pyta zbulwersowana Czytelniczka, prosząc o uświadomienie ludziom, jak wygląda to od strony prawnej. 

Prawo jednoznaczne

Pytania i wątpliwości skierowaliśmy do rzecznika Sądu Okręgowego w Kielcach. SSO Tomasz Durlej, rzecznik prasowy ds. cywilnych, gospodarczych, pracy i ubezpieczeń społecznych, rodzinnych odpowiada...

- Prawo powstaje w procesie ustawodawczym, gdzie to obywatele w wyborach powszechnych wybierają posłów, senatorów i Prezydenta RP (organy ustawodawcze Sejm, Senat, Prezydent) i właśnie te podmioty tworzą prawo w imieniu wszystkich obywateli i na ich rzecz oraz w kształcie przez obywateli pożądanym, zaś Sądy Powszechne obowiązane są do stosowania tak uchwalonego prawa w swoim orzecznictwie.(vide konstytucja i trójpodział władzy)

Ogół PRAW i OBOWIĄZKÓW (także zobowiązania lub długi) majątkowych zmarłego z chwilą jego śmierci przechodzi na jedną lub kilka osób stosownie do zasad dziedziczenia i to jest SPADEK (art. 922 kc)

W dziedziczeniu ustawowym obowiązują zasady pierwszeństwa i kolejności dziedziczenia, a to w celu pozostawienia wartości materialnych w rękach rodziny lub dalszych krewnych z jednej strony i dają podstawę do zaspokojenia niespłaconych należności zmarłego jego wierzycielom z drugiej, aż ostatecznie w braku osób spokrewnionych lub chcących dziedziczyć, cały majątek zmarłego może trafić do właściwej gminy lub ewentualnie Skarbu Państwa. Dlatego Sąd obowiązany jest poszukiwać w swoim postępowaniu osób spokrewnionych i uprawnionych do dziadzienia, którzy chcą spadek dziedziczyć (zasady te zawarte są w Kodeksie cywilnym art.931 kc  do art. 940 kc).

Spadkobierca powołany do spadku zgodnie z ustawą może spadek przyjąć w całości bez ograniczeń lub z dobrodziejstwem inwentarza (dziedziczenie tylko do wysokości masy czynnej spadku - realnej wartości in plus) bądź spadek odrzucić (oświadczenie przed sądem lub przed notariuszem). Termin złożenia takiego oświadczenia wynosi 6 miesięcy od dnia gdy spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania, a nawet gdyby terminowi temu uchybił, jego odpowiedzialność za długi spadkowe, jako spadkobiercy ustawowego, ogranicza się tylko do masy czynnej spadku tak jakby oświadczył, że spadek przyjmuje z dobrodziejstwem inwentarza (art. 1012 , 1015 , 1018 kc)

Sąd w trakcie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku z urzędu bada krąg spadkobierców i w razie potrzeby wzywa ich do udziału w tym postępowaniu. Wówczas osoba wezwana dowiaduje się, że może zostać spadkobiercą powołanym do spadku i może podjąć w/w czynności (vide pkt 4) w sprawie przyjęcia lub odrzucenia spadku. Sąd aby móc wezwać wszystkich spadkobierców musi znać ich nazwiska i adresy, co uczestnicy powinni sądowi z własnej inicjatywy pomóc ustalić, aż ostatecznie Sąd może posłużyć środkami masowego przekazu, aby takich spadkobierców wezwać, jeśli nie będzie innej możliwości wezwania ich do sprawy. Są to szczegółowe przepisy zawarte w kodeksie postępowania cywilnego (art. 669 do art.675 kpc i art. 640 do art. 643 k.p.c.).

Zapisy kodeksowe są powszechnie dostępne i osoby zainteresowane mogą samodzielnie przeanalizować stan prawny, co jest w aktualnie znacznie łatwiejsze wobec istnienia Internetu, jeśli sprawa jest wyjątkowo skomplikowana zawsze można skorzystać z pomocy profesjonalnego prawnika - poleca sędzia.