Samobójstwa - jak im zapobiegać?

Nagły impuls czy też myśl, która kiełkuje w głowie od dłuższego czasu? Trudno przesądzać, dlaczego ludzie decydują się odebrać sobie życie. By temu przeciwdziałać w Starostwie Powiatowym w Starachowicach zorganizowano konferencję pn. "Ochrona zdrowia psychicznego w aspekcie zachowań suicydalnych". To prewencja w ramach Światowego Dnia Zapobiegania Samobójstwom.

Więcej samobójstw

W ub. roku ponad 2 razy więcej osób w Polsce popełniło samobójstwo niż zginęło w wypadkach drogowych. Według danych Komendy Głównej Policji, w 2020 roku 5.165 popełniło samobójstwo, w 2021 roku - było to już 5.201 osób, z czego 505 w grupie w wieku 35-39 lat. W ub. roku aż 1.496 dzieci i nastolatków do 18 roku życia, targnęło się na swoje życie, z czego aż 127 zmarło. To blisko 80 proc. więcej niż jeszcze rok wcześniej.

M.in. z tego powodu powiat starachowicki przy współpracy Stowarzyszenia Bezpieczny Powiat Starachowicki, III Liceum Ogólnokształcącego w Starachowicach oraz Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej w Starachowicach zorganizował konferencję, której celem było zwrócenie uwagi na jakże poważny problem.

Kto może pomóc?

Konferencja adresowana była do pracowników służby zdrowia, pedagogów szkolnych i nauczycieli, specjalistów Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie i Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej, Ośrodków Pomocy Społecznej, rodzin zastępczych i placówek opiekuńczo-wychowawczych, pracowników Urzędów Gmin, funkcjonariuszy policji, straży pożarnej, stowarzyszeń działających na rzecz osób starszych, samotnych, potrzebujących wsparcia, jak również osób niepełnosprawnych, osób duchownych oraz kuratorów rodzinnych.

Oni mają wiedzę

Wśród ekspertów znalazły się osoby stykające się z problematyką zachowań samobójczych w różnych podmiotach i instytucjach. Byli to: dr Halszka Witkowska, Jolanta Palma, współorganizator kampanii społecznej "Życie warte jest rozmowy" z KWP Kielce, Łukasz Niewczas, zastępca dyrektora Świętokrzyskiego Centrum Profilaktyki i Edukacji w Kielcach, lekarz psychiatra Maciej Wielgus, Marta Majkusiak, prezes Stowarzyszenia Pomoc Rodzinie "Przystań" w Starachowicach, Monika Skrzeczyna, kierownik GOPS w Pawłowie, ks. Andrzej Kania, proboszcz parafii Matki Bożej Nieustającej Pomocy, kapelan KPP w Starachowicach, Grażyna Jabłońska, prezes Stowarzyszenia Nauczycieli Zdrowa Szkoła.

Co może niepokoić?

Jak mówiła dr Halszka Witkowska osoba, która myśli o samobójstwie zawsze daje wcześniej sygnały ostrzegawcze kryzysu samobójczego. Błędnym przekonaniem jest, że ludzie, którzy mówią o samobójstwie, nie odbierają sobie życia. Badania wskazują, że nawet 80% osób planujących samobójstwo mówi o tym wcześniej osobom ze swojego otoczenia. Nie jest również prawdą, że osoby, które podejmują próby samobójcze, nie chcą umrzeć a pragną jedynie manipulować swoim otoczeniem.

Na co zwracać uwagę?

● Mówienie o samobójstwie, chęci śmierci.

● Mówienie o cierpieniu, ciężarze życia, poczuciu bezradności, beznadziejności lub braku sensu i celu w życiu.

● Mówienie o byciu ciężarem dla innych, własnej bezwartościowości, osamotnieniu, niedopasowaniu i poczuciu izolacji.

● Poszukiwanie informacji, w jaki sposób odebrać sobie życie, gromadzenie leków, potrzebnych przedmiotów, narzędzi.

● Pożegnania, przygotowywanie listu, sporządzenie testamentu, porządkowanie i domykanie różnych spraw, rozdawanie rzeczy.

● Długotrwałe przygnębienie, utrata spontaniczności, większa płaczliwość.

● Wycofanie się z kontaktów, niechęć do rozmów, zabaw, spotkań, rezygnowanie z zajęć do tej pory ważnych i lubianych, odrzucanie pomocy.

● Silne wahania nastroju, rozdrażnienie, większa skłonność do konfliktów, wybuchów, zachowań autoagresywnych, agresywnych.

● Zachowania impulsywne, lekkomyślne, niespokojne, niszczycielskie.

● Pierwsze sięganie po środki psychoaktywne (np. alkohol, narkotyki, dopalacze) lub nasilenie ich używania.

● Problemy ze snem (np. za mało lub za dużo snu).

● Brak dbałości o siebie, wygląd i higienę.

- Samobójstwa nie można pojmować w kategoriach tchórzostwa czy odwagi - mówiła dr Witkowska. - Samobójstwom można zapobiec. Szybkie dostrzeżenie zagrożenia, związanego z głębokim kryzysem psychicznym oraz adekwatna na nie reakcja może zapobiec nieszczęściu. Samobójstwo nie jest i nie musi być nieuniknione

Szukaj pomocy dla siebie i innych

- Zachowania samobójcze to zjawisko szersze niż próba i śmierć samobójcza. Można rozumieć je jako proces. Na początku obecne są myśli rezygnacyjne związane z niechęcią do życia. Mogą one przybierać różne formy i może towarzyszyć im pragnienie śmierci jako takiej, ale nie jest to warunek konieczny. Myśli samobójcze mogą prowadzić do planów (rozmyślania, jak odebrać sobie życie, wybierania metody, miejsca i czasu). Po tym etapie mogą wystąpić potencjalnie śmiertelne działania. - mówiła Jolanta Palma.

Dlatego tak ważne jest szybkie rozeznanie w sytuacji... 

- Gdy oceniasz, że sytuacja zagraża bezpośrednio życiu lub zdrowiu danej osoby i wymaga natychmiastowej interwencji, gdy próbowałeś udzielić wsparcia, które nie pomogło, lub gdy sytuacja pogorszyła się i stwierdzasz, że osoba może znajdować się w sytuacji zagrożenia życia, poinformuj, że musisz zawiadomić służby (112) i zrób to jak najszybciej lub poproś kogoś, żeby to zrobił - mówiła Jolanta Palma. - W przypadku nasilonych tendencji samobójczych może oznaczać to podjęcie działań i ratowanie życia również bez zgody tej osoby (hospitalizacja psychiatryczna), a w przypadku osoby małoletnich także bez zgody jej przedstawiciela ustawowego.

Najczęstsze ustalone przyczyny prób samobójczych

● choroba psychiczna

● nieporozumienia rodzinne

● niesatysfakcjonujące warunki ekonomiczne

● przewlekła choroba

● zawód miłosny

● nagła utrata źródła utrzymania

● śmierć bliskiej osoby

Krótkoterminowe czynniki ryzyka

● silne stresujące wydarzenia życiowe

● poczucie braku nadziei

● intoksykacja

● samobójstwo bliskiej osoby

● kłopoty w szkole

● posiadanie broni palnej

Długoterminowe czynniki ryzyka

● wcześniejsze próby samobójcze (co drugi człowiek zmarły śmiercią samobójczą podejmował poprzednio próby samobójcze)

● choroby/zaburzenia psychiczne (zwłaszcza: depresja psychotyczna, alkoholizm i uzależnienia od innych substancji psychoaktywnych, choroba afektywna dwubiegunowa, schizofrenia, głębokie zaburzenia osobowości, zaburzenia organiczne)

● samouszkodzenia w wywiadzie (ryzyko zwiększone 100-krotnie)

● szkodliwe używanie substancji psychoaktywnych

● współchorobowość

● molestowanie seksualne w wywiadzie

● zachowania samobójcze w rodzinie

● dysfunkcjonalna rodzina

● łatwy dostęp do śmiertelnych narzędzi

● stygmatyzacja z powodu choroby psychicznej

● niedostateczna liczba środowiskowych czynników protekcyjnych

● migracja

Ewelina Jamka