Pozorna władza ławników?

Upływa obecna kadencja ławników sądowych. Do 30 czerwca można było zgłaszać kandydatów do pełnienia tej funkcji na lata 2020-23. O roli osób siedzących u boku sędziego z Marcinem Kotulskim, prezesem Sądu Rejonowego w Starachowicach rozmawiała Ewelina Jamka.


- Dość powszechna jest w społeczeństwie opinia, że ławnik tylko siedzi i nic nie robi. Czy rzeczywiście tak jest w punktu widzenia wymiaru sprawiedliwości?

- W przypadku Sądu Rejonowego w Starachowicach rola ławników jest niewielka z uwagi na znikomą ilość spraw rozpoznawanych. Od kiedy Sąd Pracy został przeniesiony do Ostrowca Św., ławnicy zasiadają tylko w sprawach rodzinnych, orzekając w przedmiocie przysposobienia. Od początku roku było u nas pięć takich spraw, do nich zaangażowanych było 10 ławników.

- Ilu zatem ławników zostanie wybranych do Sądu Rejonowego w Starachowicach na nową kadencję?

- Wyboru dokonują Rady Gmin. Wybierać będą 11 ławników do orzekania w sprawach Sądu Rodzinnego.

- Jak często ławnik wzywany jest na wokandę, czy to ciężka i wymagająca praca?



- To nie jest obciążająca działalność czasowo. Zgodnie z ustawą, ławnik może zostać wyznaczony do udziału w rozprawach, do 12 razy w roku. Ławnik jest przypisywany do danej sprawy drogą losową, uczestniczy w niej do czasu rozpoznania.
- Za pracę ławnik otrzymuje wynagrodzenie, w jakiej wysokości?
- 119,36 zł za wokandę. Wokanda to zbiór rozpraw wyznaczonych na dany dzień. Może się zdarzyć, że sprawa skończyć się ugodą po 15 minutach mimo że przeznaczono na nią kilka godzin. Innym razem wokanda trwa od godz. 9.00 do 15.00. W każdym przypadku wynagrodzenie jest takie samo.
- Rola ławnika wydaje się iluzoryczna i pozorna. Jaki ma on tak naprawdę wpływ na ostatecznie rozstrzygnięcie?
- Praca ławników wymaga odpowiedzialności na równi z sędzią. Każda osoba ze składu (sędzia plus dwóch ławników) ma jeden głos i każdy jest równie ważny. Zawsze jest prawdopodobieństwo, że ławnicy przegłosują sędziego, jeśli w danej sprawie uważają inaczej. Ławnik ma prawo a nawet obowiązek wyrazić swoje zdanie, także negatywne w stosunku do opinii sędziego.


- Czy każdy się do tego nadaje? Czy są jakieś predyspozycje cechy charakteru, którymi powinien się wykazać przyszły ławnik?
- Nie każdy posiada predyspozycje do wykonywania tej funkcji. Do jej pełnienia potrzebna jest wrażliwość i doświadczenie życiowe, bez tego się nie obędzie. Poza tym empatia i daleko posunięty obiektywizm, bo decydują o sprawach bardzo ważnych z punktu widzenia funkcjonowania rodziny. To są cechy wyróżniające sędziego. Emocje, uprzedzenia i inne animozje nie mogą brać góry. Decyzja rzutuje w końcu na dobro dziecka.
- Ławników obowiązuje dyskrecja i dochowanie tajemnicy z przebiegu rozprawy. Co grozi za złamanie tego obowiązku?


- Poza możliwością naruszenia dóbr osobistych, ławnik może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej. Sąd może zasygnalizować Radzie uchybienia w pracy ławnika, przez co może nie zostać wybrany na kolejną kadencję.
- Czy w Pana dotychczasowej pracy zdarzyła się taka sytuacja?


- Ci, z którymi miałem okazję współpracować, rzetelnie wypełniali swoje obowiązki. Przejawiali fachowość i profesjonalizm. Zawsze z ich strony można było liczyć na wsparcie, ważne z punktu widzenia wrażliwości społecznej. Każdy ławnik zawsze ma prawo wypowiadać swoje zdanie, podać argumenty, którymi się kieruje, ostatecznie zdecydować głosując. Nie zetknąłem się z osobami, które by biernie podchodziły do swojego zadania. Przeciwnie, dla wielu ławników to forma przygody, w co są bardzo zaangażowani, dopytują o szczegóły, mając ogromny wpływ na końcowe rozstrzygnięcie w danej sprawie.
***
Czy wiesz, że...
Ławnik to niezawodowy członek składu orzekającego (sądu), stanowiący czynnik społeczny w wymiarze sprawiedliwości. Ławnikiem może być wybrany ten, kto: posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich; jest nieskazitelnego charakteru; ukończył 30 lat; jest zatrudniony, prowadzi działalność gospodarczą lub mieszka w miejscu kandydowania co najmniej od roku; nie przekroczył 70 lat; jest zdolny ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków ławnika; posiada co najmniej wykształcenie średnie lub średnie branżowe.