Koniec z kopciuchami w Starachowicach? Postawili na ekogrzanie

Starachowice stawiają na czyste powietrze i nowoczesne ogrzewanie. Z roku na rok przybywa wniosków o wymianę tzw. kopciuchów, a mieszkańcy chętnie sięgają po dotacje z programu "Czyste Powietrze". Czy ekologiczne źródła ciepła rzeczywiście poprawiają jakość powietrza w mieście? Sprawdzamy dane i działania lokalnych władz.

Walka ze smogiem i zanieczyszczeniami powietrza to dziś jeden z najważniejszych priorytetów w Polsce. Kluczowym elementem tego procesu jest likwidacja tzw. kopciuchów, czyli przestarzałych pieców i kotłów, które wciąż znajdują się w wielu domach – zarówno na wsiach, jak i w miastach. Program "Czyste Powietrze" wspiera ich wymianę na nowoczesne i ekologiczne źródła ogrzewania. Jak wygląda sytuacja w Starachowicach i czy miasto rzeczywiście inwestuje w czystsze powietrze?

Kopciuchy to urządzenia grzewcze, które nie spełniają żadnych norm emisji. Oznacza to, że emitują ogromne ilości szkodliwych substancji, takich jak pyły zawieszone PM10 i PM2,5. Przykładowo, pozaklasowy kocioł na węgiel lub drewno potrafi generować nawet 1200 mg pyłu na m³ spalin. Dla porównania – nowoczesne kotły gazowe czy pompy ciepła praktycznie nie emitują pyłów. Nic dziwnego, że ich wymiana na urządzenia spełniające normy ekologiczne stała się jednym z priorytetów polityki klimatycznej.

Według danych portalu SmogLab, w Polsce działa jeszcze ponad 2,83 miliona kopciuchów. To ogromna liczba, która wciąż wymaga systematycznej redukcji.

Zgodnie z "Raportem o stanie gminy Starachowice za 2024 rok" oraz danymi z Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków (CEEB), na koniec 2024 r. w Starachowicach zgłoszono następujące źródła ogrzewania (dla budynków mieszkalnych i niemieszkalnych):

Trzon kuchenny – 1 236 szt.

Piece kaflowe – 669 szt.

Kotły na paliwo stałe z ręcznym podajnikiem – 2 382 szt.

Kotły na paliwo stałe z automatycznym podajnikiem – 804 szt.

Kotły gazowe – 5 098 szt.

Pompy ciepła – 265 szt.

Kolektory słoneczne – 208 szt.

Kominki – 988 szt.

Ogrzewanie elektryczne – 1 741 szt.

Miejska sieć ciepłownicza – 1 314 szt.

Kotły olejowe – 66 szt.

Starachowice realizują Plan Gospodarki Niskoemisyjnej, który zakłada m.in. termomodernizację budynków użyteczności publicznej – szkół, przedszkoli oraz obiektów samorządowych. Tam, gdzie to możliwe, budynki zostały już podłączone do miejskiej sieci ciepłowniczej.

Działania realizowane w 2024 roku obejmują:

Poprawę efektywności energetycznej budynków

Wymianę starych źródeł ciepła

Inwestycje w odnawialne źródła energii

Rozbudowę sieci ciepłowniczej i gazowej

Modernizację dróg i budowę ścieżek rowerowych

Wszystko to z myślą o poprawie jakości powietrza i ograniczeniu emisji szkodliwych substancji.

Od 1 października 2017 roku obowiązuje w Polsce rozporządzenie eliminujące przestarzałe kotły węglowe z rynku. Natomiast w województwie świętokrzyskim od 1 lipca 2023 roku wprowadzono zakaz użytkowania kopciuchów, na mocy tzw. uchwały antysmogowej.

Od 1 lipca 2026 r. użytkowanie kotłów na paliwa stałe będzie dozwolone wyłącznie w budynkach, które nie mają dostępu do sieci gazowej lub ciepłowniczej. Celem tych przepisów jest osiągnięcie bezpiecznych dla zdrowia poziomów pyłów PM10 i PM2,5 oraz benzo(a)pirenu.

Mieszkańcy Starachowic chętnie korzystają z programu "Czyste Powietrze", który umożliwia uzyskanie dofinansowania na wymianę źródeł ogrzewania na bardziej ekologiczne. W 2024 roku złożono aż 1 044 wnioski, co plasuje Starachowice na pozycji lidera w powiecie.

Nabór do programu został wstrzymany jesienią 2024 roku, ale wznowiono go 31 marca 2025 roku. Obecnie trwa ocena złożonych wniosków. Program finansowany jest z Funduszu Modernizacyjnego w wysokości ponad 450 mln zł.

Jakość powietrza w Starachowicach jest monitorowana codziennie przez stację pomiarową airly.org przy ul. Złotej, prowadzoną przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska.

Aktualnie dostępne  dane GIOŚ:

Średniodobowe stężenie PM10 w 2023 roku wynosiło 20,6 µg/m³ (w 2021 r. – 36,7 µg/m³)

PM2,5 – 14,7 µg/m³ w 2023 r. (dla porównania: w 2012 r. było to aż 28,3 µg/m³)

To wyraźna poprawa, choć nadal zdarzają się przekroczenia norm, szczególnie w okresie grzewczym. Poziom alarmowy dla PM10 wynosi 150 µg/m³ – przekroczenie tego progu może negatywnie wpływać na zdrowie mieszkańców, zwłaszcza seniorów, dzieci oraz osób z chorobami układu oddechowego 

Dzięki systematycznej realizacji "Planu Gospodarki Niskoemisyjnej", wysokiemu zaangażowaniu mieszkańców w program "Czyste Powietrze" i wdrażanym rozwiązaniom prawnym, Starachowice zmierzają w stronę bardziej ekologicznej przyszłości. Choć przed nami jeszcze długa droga, wyraźna poprawa jakości powietrza może świadczyć o skuteczności podejmowanych działań.

Piotr Siergiej, Krakowski Alarm Smogowy  
Program Czyste Powietrze to najważniejszy instrument finansowej pomocy dla obywateli, który daje szansę na poprawę jakości powietrza w Polsce. Od ponad dwóch miesięcy Program zaczął ponownie działać i już możemy pokusić się o wstępne analizy. Po rekordowym 2024 roku obserwujemy znaczący spadek liczby wniosków do PCZP. Potwierdzają to głosy płynące z wielu gmin, że mają bardzo mało chętnych do programu. Czy jest to objaw nowych, trudniejszych zasad aplikowania o dotacje, czy może jest to szerszy problem okaże się w najbliższych miesiącach. Zdaniem PAS popełniono duży błąd zawieszając program, co podważyło zaufanie obywateli do tego instrumentu finansowego. Zobaczymy jak WFOSiGW poradzą sobie z tym problemem. Mimo, że jest jeszcze zbyt wcześnie by oceniać restart Programu, to obecne sygnały płynące z gmin i od ekodoradców są bardzo niepokojące.