Raport Komisji Rewizyjnej z kontroli inwestycji IOE w Starachowicach

Przez kilka miesięcy Komisja Rewizyjna Rady Miejskiej w Starachowicach prowadziła kontrolę dotyczącą sprawdzenia przebiegu procesów oraz decyzji podejmowanych przez kierownictwo ZEC i Radę Nadzorczą w sprawie inwestycji „Budowa Instalacji Odzysku Energii” tzw spalarni śmieci.

W najbliższy piątek, raport ze swojej kontroli zaprezentuje na sesji Rady Miejskiej, a radni zadecydują o przyjęciu lub odrzuceniu tego sprawozdania. Poniżej przedstawiamy raport Komisji Rewizyjnej z kontroli w ZEC.

Stanowisko z kontroli przeprowadzonej przez Komisję Rewizyjną Rady Miejskiej w Starachowicach dotyczącej sprawdzenia przebiegu procesów oraz decyzji podejmowanych przez kierownictwo ZEC i Radę Nadzorczą w sprawie inwestycji „Budowa Instalacji Odzysku Energii”.

Wnioski (stanowisko) Komisji:
1. Koncepcja realizowania IOE była publicznie dostępna od końca 2016 r., czego potwierdzeniem były spotkania z mieszkańcami (np. 18 i 25 listopada oraz 9 grudnia 2016 r. w siedzibie ZEC, 25 czerwca 2019 r.
w siedzibie Starachowickiej Spółdzielni Mieszkaniowej, 26 października 2023 r. w siedzibie ZEC), a także publikacje w prasie lokalnej (Tygodnik Starachowicki i Gazeta Starachowicka) i regionalnej (Echo Dnia).
W dniu 8 września 2019 r. z inicjatywy Stowarzyszenia Wrażliwi Społecznie odbyło się referendum. Zostało ono jednak uznane za nieważne z racji zbyt niskiej frekwencji (na liczbę 40 057 uprawnionych uczestniczyło 4 993 co stanowiło 12,5 %. głosujących, z czego „za” budową IOE oddano 1889 głosów, a 3 086 było „przeciw” tej inwestycji).
2. Procedury realizacyjne IOE o charakterze administracyjnym podjęto w drodze wydania przez Prezydenta Miasta Starachowice w dacie 12 stycznia 2022 r. decyzji znak: UP.6733.18.2021 o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego dla zamierzenia polegającego na budowie Instalacji Odzysku Energii (IOE). Decyzję wydano na wniosek ZEC.
 Innym podmiotem administracyjnym w procedurach był Starosta Starachowicki, który w dacie 10 sierpnia 2022 r. wydał decyzję nr 286/2022 znak: BK.6740.1.4.2022.JM o zatwierdzeniu projektu zagospodarowania
i architektoniczno-budowlanego oraz udzieleniu pozwolenia na budowę.
 Obie wyżej wskazane decyzje ze względu na uchybienia procedury administracyjnej zostały uchylone w trybie administracyjnym bądź sądowo-administracyjnym. Decyzja Prezydenta Miasta Starachowice wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z dnia 19 października 2022 roku (Sydn. Akt
IISA/Ke310/22, Sygn akt IISA/Ke412/22) decyzja Starosty Starachowickiego została uchylona decyzją

 Wojewody Świętokrzyskiego z dnia 8 lutego 2023 roku Znak: IR.I.7840.11.6.2022. ZEC nie skarżył ani wyroku WSA w Kielcach, ani też decyzji Wojewody Świętokrzyskiego i wobec tego orzeczenia te stały się prawomocne.
 W obu sprawach toczyły się ponowne postępowania administracyjne zakończone decyzjami Prezydenta Miasta Starachowice w 2023 roku oraz Starosty Starachowickiego z dnia 4 września 2024 r. Znak: BK.6740.1.4.2022 – ta decyzja nie jest ostateczna ( odwołanie w trakcie postępowania Wojewody świętokrzyskiego.
 Z analizy dokumentów wynika, że pomiędzy uchyleniem decyzji o pozwoleniu na budowę przez Wojewodę Świętokrzyskiego a wydaniem kolejnej decyzji o pozwoleniu na budowę przez Starostę Starachowickiego upłynął okres 19 miesięcy ( tak długi czas postępowania wynikał z niemożności uzupełnienia projektu i niezbędnej do wydania decyzji dokumentacji przez inwestora).
3. Inwestor – spółka ZEC podjął szereg przedsięwzięć przygotowawczych już w 2019 r. (vide m.in. uzasadnienie decyzji Prezydenta Miasta Starachowicach z 10 sierpnia 2022 r.). Dla zabezpieczenia finansowego inwestycji ZEC w dniu 18 listopada 2019 r. zawarł z Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Kielcach umowę pożyczki nr 3886/19. Umowa w zakresie terminów i wysokości pożyczki była przedmiotem aneksowania. Aneks nr 01/24 z dnia 16 stycznia 2024 r. określił zrealizowanie efektu rzeczowego na dzień 31.12.2025 r., a termin rozliczenia kosztów kwalifikowanych do 31.03.2026 r.
4. Inwestor w dniu 8 marca 2021 r. przyjął dwie oferty na wykonanie zadania – w dniu 16 kwietnia 2021 r. sporządzono protokół komisyjnego wyboru Wykonawcy, z którego wynika, że jako Wykonawcę w postępowaniu ZEC/5/12/2020 wybrano Control Process S.A z siedzibą w Krakowie przy ul. Obrońców Modlina 16. Czasową przeszkodą w zawarciu umowy z Wykonawcą okazało się odwołanie drugiego oferenta i postępowanie przed Krajową Izbą Odwoławczą w Warszawie (KIO). Postępowanie KIO zakończono 14 lipca 2021 r., a umowę z Wykonawcą ZEC zawarł w dniu 3 sierpnia 2021 r. (termin wykonania zadania IOE określono na 28 miesięcy liczonymi od data zawarcia umowy. Aneksem przedłużono ten termin o dodatkowe 153 dni).
 ZEC także w 2021 r. w postępowaniu ofertowym ustalił Inżyniera Kontraktu. Protokołem z dnia 14 czerwca 2021 r. ustalono, że nadzór techniczny i inwestorski nad IOE będzie realizowany przez DORAGO Energetyka Andrzej Grzesiek, ul. Łączna 1, Grabów nad Prosną.
 Termin składania ofert w postępowaniu został ustalony na 7 dni i wpływał dniu 14 maja 2021 r. W toku tego postępowania dwie firmy zgłaszały wniosek o wydłużenie terminu składania ofert o 7 dni uzasadniając to potrzebą zebrania niezbędnej dokumentacji jednak ZEC odmówił wydłużenia terminu. Po wyborze Inżyniera Kontraktu ZEC wystąpił z wnioskiem o wydłużenie terminu związania z umową.
5. Lokalizację IOE kwestionowało Stowarzyszenie Inicjatywa dla Starachowic, a jednorazowo również Stowarzyszenie Wrażliwi Społecznie. W wyniku skarg i odwołań pierwszego z wymienionych stowarzyszeń postępowanie prowadziło Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Kielcach, a także Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach, czego potwierdzeniem są wyroki z dnia: 19 października 2022 r. wydane
w sprawach o Sygn. akt. II SA.Ke 310/22, uchylające decyzję Prezydenta Miasta Starachowice o lokalizacji inwestycji celu publicznego jak również postanowienie Prezydenta |Miasta Starachowice o sprostowaniu tej decyzji oraz o sygn. akt: sygn. akt: II SA.Ke 738/23. Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem
z dnia 30 października 2024 r. Sygn. akt: NSA II OSK 1578/24 oddalił skargę. Informacja o tym wyroku wynika z oświadczenia ZEC – Komisja na dzień sporządzania stanowiska nie dysponowała odpisem wyroku.
6. Pozwolenia na budowę wydawane przez Starostę Starachowickiego w latach 2022 i 2024 były i są przedmiotem postępowań odwoławczych podejmowanych z inicjatywy Stowarzyszenia Inicjatywa dla Starachowic. I tak (wymieniona w pkt 2) decyzja nr 286/22 z dnia 10 sierpnia 2022 r. została uchylona przez
Wojewodę Świętokrzyskiego decyzją z dnia 8 lutego 2023 r. Znak: IR.I.7840.11.6.2022 a sprawę w postępowaniu odwoławczym przekazano organowi I-szej instancji z zaleceniami. We wznowionym postępowaniu Starosta Starachowicki wydał w dniu 4 września 2024 r. decyzję nr 278/24 Znak sprawy BK.6740.1.4/2022.JM nadając jej rygor natychmiastowej wykonalności. W dniu 8 października 2024 r.
Dyrektor Wydziału Budownictwa w Starostwie Powiatowym w Starachowicach w piśmie do Wojewody Świętokrzyskiego przekazał dokumenty z oświadczeniem, iż odwołanie Stowarzyszenia, choć zostało wniesione w terminie nie dało podstaw do zmiany decyzji z 4 września 2024 r. (postępowanie w toku).
Uzyskanie decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego leżało po stronie ZEC natomiast uzyskanie pozwolenia na budowę po stronie Control Process.
7. W dacie 3 sierpnia 2024 r. ZEC pod nr akt ZEC/3210/2024 przekazał Wykonawcy „Oświadczenie o odstąpieniu od umowy” z uzasadnieniem tego stanowiska na s. 1-10. Jak przekazał Prezes Zarządu ZEC, jego spółka otrzymała od Control Process S.A. w dniu 21 października 2024 r. informację o sądowym zabezpieczeniu prowadzenia robót budowlanych sygn. akt VII GC.198/24. Wymienione tu dwa fakty stanowią istotne przesłanki do formułowania wniosków.
 Komisja krytycznie odnosi się do sytuacji, kiedy to rozpoczęto roboty budowlane, mimo że pozwolenie na budowę nie było decyzją ostateczną (z odwołania Stowarzyszenia Inicjatywa dla Starachowic trwały procedury odwoławcze zakończone decyzją Wojewody Świętokrzyskiego z dnia 8 lutego 2023 r. Znak:
IR.I.7840.11.6.2022 uchylającą decyzję Starosty Starachowickiego w całości z uwagi na naruszenie przepisów postępowania administracyjnego mające istotny wpływ na wynik sprawy). ZEC zapłaciła firmie Control Process należność za uzyskanie ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budowę pomimo, iż taka decyzja nie została uzyskana.
 Przeciągające się procedury administracyjne, uchylenie kolejnych decyzji: o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz decyzji o pozwoleniu na budowę, wynikające z wadliwości tych decyzji, związanych również z wadliwością wniosków i projektów inicjujących te postępowania w sposób istotny wpłynęły na
terminowość realizacji inwestycji.

Komisja stwierdza, iż w jej ocenie rozpoczęcie robót budowlanych powinno zostać poprzedzone uzyskaniem wszystkich niezbędnych zezwoleń i decyzji administracyjnych mających atrybut ostateczności.
 Szczególną uwagę należy w tym kontekście zwrócić na znaczny stopień zaawansowania już wykonanych robót budowlanych jak i skalę poniesionych wydatków, które opiewają na kwotę 12.411.589,93 zł, która to kwota stanowi 12% (całkowitej kwoty kontraktów.
 Jak wynika z postanowienia Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska z dnia 4 października 2021 r. wszczęto postępowanie wznowieniowe z inicjatywy 10 mieszkańców mogące skutkować uchyleniem bądź zmianą decyzji środowiskowej dla inwestycji IOE. Postępowania nie zakończono.
 Zastrzeżenia Komisji budzi ponadto specyfikacja przetargowa i ustalony przez ZEC sposób wyboru oferenta (punktacja ofert). W ocenie Komisji – przyjęta metodyka nie uwzględniała w sposób dostateczny wykazanego przez oferentów doświadczenia w realizacji podobnych projektów, co powinno być rękojmią prawidłowego wykonania prac. Specyfikacja przetargowa wymagała od oferenta wykazania przez niego bądź podwykonawców doświadczenia w realizacji tego typu inwestycji ( co najmniej jedna inwestycja).

Metodyka nie przyznawała dodatkowych punktów oferentowi, który wykazałby większe doświadczenie w realizacji podobnych inwestycji bądź też legitymowałby się rekomendacjami, związanymi z wykonaniem instalacji na terenie UE. W ten sposób ocena doświadczenia (a zarazem punktacja przetargowa) przewidywała takie samo traktowanie oferenta, który wykonywałby wcześniej kilka tego typu instalacji na terenie Polski, Niemiec, Holandii, czy Austrii z oferentem, który przedstawił rekomendację z wykonania przez podwykonawcę instalacji w Tajlandii (tak jak w przypadku firmy Control Process, co w oczywisty sposób nie leży w interesie ZEC i mieszkańców Starachowic.
 Nieprzedłużenie terminu do złożenia ofert dla przetargu na usługi Inżyniera Kontraktu należy ocenić negatywnie skoro bowiem przetarg ten został rozstrzygnięty 14 czerwca 2021 r. to wydłużenie terminu do składania ofert do dnia 21 maja 2021 r. w żaden sposób nie opóźniłoby realizacji tej usługi. Należy przy tym zauważyć, że ZEC zwrócił się z prośbą do wybranego w tym przetargu wykonawcy o przedłużenie terminu związania ofertą, gdyż nie był gotowy do zawarcia z nim umowy.

W konsekwencji wymienionych okoliczności sposób procedowania przetargu przez ZEC doprowadził do uniemożliwienia złożenia ofert przez dwóch dodatkowych oferentów, które to oferty mogły potencjalnie być ofertami korzystniejszymi. Toczący się spór sądowy pomiędzy Wykonawcą o Zamawiającym jakkolwiek może być rozstrzygnięty wyłącznie przez sąd powszechny, to stanowi ryzyko dla realizacji inwestycji z wszystkimi tego konsekwencjami.

Uwagi ogólne

Inwestycja budziła sprzeciw mieszkańców - byli zwolennicy i przeciwnicy jej realizacji. Takie fakty są odnotowywany we wszystkich miastach, gdzie planuje się budowę tego typu inwestycji. Tak kontrowersyjne przedsięwzięcie o dużym stopniu zaawansowania technologicznego i finansowego, przy silnym sprzeciwie
w naszym mieście czynników społecznych oraz mieszkańców wspieranych profesjonalną pomocą prawną powinna być realizowana w sposób solidny i rzetelny tak w obszarze przygotowywania pozwoleń, dokumentacji jak i wykonawstwa.