(Pod)Miejskie historie okiem Anety Marciniak. Jędrusiowym szlakiem - historia i miejsca pamięci.

Im dłużej będzie żyła pamięć o partyzantach, tym dłużej oni sami będą żyli. Nawet, jeśli żadnego już z nami, tu na ziemi nie będzie.

I nie ma. Ostatni "Jędruś" - Mieczysław Korczak odszedł we wrześniu 2021 roku. 

Co roku odbywa się Rajd Jędrusiów, może więc warto ruszyć ich szlakiem w jesienną podróż. 

 Jędrusie byli na ziemi kieleckiej pierwszymi partyzantami po "Hubalczykach", działalność zbrojną podjęli wiosną 1941 roku. Legendy o ich wyczynach niosły się po całej Generalnej Guberni, a nazwa Jędrusie stała się synonimem walczących z wrogiem żołnierzy podziemia. Organizatorem i pierwszym dowódcą "Jędrusiów" był Władysław Jasiński - nazwa oddziału pochodziła od imienia jego syna. 

Zadaniem grupy konspiracyjnej, powstałej w październiku 1939 roku, było zbieranie, ukrywanie, konserwowanie broni. "Jędrusie" wydawali także biuletyny prasowe - "Odwet", zresztą nazwę tejże gazetki przyjęto dla organizacji, która w swoich szeregach skupiała młodzież gimnazjalną należącą przed wojną do harcerstwa. "Odwet" objął siatką konspiracyjną między innymi ziemię sandomierską, Opatów, Chmielnik, Iłżę, Mielec. 

Oprócz akcji bojowych i sabotażowych "Jędrusie" organizowali pomoc dla rodzin osób ukrywających się, punkty wysyłkowe paczek do osób przebywających w obozach jenieckich.. Na swoim terenie współpracowali z Batalionami Chłopskimi i AK. W 1944 roku szeregi "Jędrusiów" zasilało 250 partyzantów.

 "Jędruś" Władysław Jasiński poległ 9 stycznia 1943 roku w Trzciance, gdzie przebywał służbowo z dwoma partyzantami, miejsce jego pobytu zdradził mieszkaniec wsi Tursko Wielkie, który miał zostać aresztowany przez niemieckich żandarmów. Dowódca "Jędrusiów" w chwili ataku nie miał nawet pistoletu, ostrzeliwani partyzanci próbowali wycofać się w bezpieczne miejsce, trzech z nich dosięgły jednak kule. Oprócz Jasińskiego polegli jeszcze Antoni Toś "Antek" i Marian Gorycki "Polikier".  "Jędrusiów" pochowano na cmentarzu w Sulisławicach.

 W toku swych działań "Jędrusie" - w latach 1939 - 45 - przeprowadzili 170 akcji bojowych, z których najsłynniejsze to uderzenie na banki w Staszowie i Mielcu, zdobycie transportu kolejowego w Bogorii, odbicie więźniów politycznych z więzień w Opatowie i Mielcu, obrona wsi Strużki przed pacyfikacją, udział w bitwie pod Radoszycami.

 Zamordowani partyzanci zostali pomszczeni przez kolegów z oddziału.

...

 Jest kilka miejsc, w których można oddać cześć "Jędrusiom". Są to: leśna mogiła dwóch żołnierzy oddziału "Jędrusiów" - "Junaka" i "Kokoszki" w lesie w okolicy Tychowa Starego, Wąchock (dziedziniec opactwa - tablica poświęcona Władysławowi Jasińskiemu), Góra Sieradowska (pomnik w miejscu stacjonowania oddziału w roku 1944), Koprzywnica (krzyż i tablica pamiątkowa), Tarnobrzeg (pomnik Jędrusiów), Łoniów (Izba Pamięci) i Sulisławice (Izba Pamięci Jędrusiów). W Sulisławicach, w dawnej zakrystii XIII-wiecznego kościoła, zgromadzono dokumentację dotyczącą tajnego pisma i Oddziału Partyzanckiego "Jędrusie". Pod Izbą Pamięci znajdują się podziemia w których w latach 1943-1944 znajdowała się drukarnia "Odwetu". 

Izba Pamięci została otwarta 8 września 1981 r. Urządził ją ks. Stanisław Suwała CR, honorowy kapelan "Jędrusiów".

Aneta Marciniak